Budowa domu kopułowego — z jakich materiałów?

Moje miejsce na Ziemi miało być przede wszystkim bliskie naturze. Nie chodzi tu wyłącznie o niezwykły kształt domu, który wyzwala dobrą energię. Zależało mi na tym, żeby kopuła postawiona w środku lasu sama była jak najbardziej naturalna. Zresztą — przeczytajcie sami.

* * *

Od samego początku było dla Ciebie bardzo ważne, żeby wykorzystywać naturalne materiały, prawda?

Tak, zdecydowanie. Gdy zainteresowały mnie kształty kopułowe, w tym samym okresie zainteresowało mnie budownictwo naturalne. Na początku miałam na myśli drewno, potem pojawiła się glina i słoma, aż wreszcie stanęło na betonie konopnym. Na początku myślałam o tym, żeby zbudować kopułę z gliny i słomy, jednak architekci mi to po prostu odradzili. Rozmawiałam też na ten temat z moim sąsiadem, który ma doświadczenie w budownictwie naturalnym z gliny i słomy. Jedna ze znajomych rodzin, która postawiła na Podkarpaciu małą kopułę o metrażu 35 m2 z gliny i słomy (własnoręcznie!), również potwierdziła, że to jest bardzo niepraktyczne, bo glina i słoma wymaga suchej atmosfery lub natychmiastowego pokrycia dachowego. W naszych warunkach jest za dużo wilgoci i glina bez dachu się nie sprawdza. Z kolei z betonu konopnego (hempecrete) buduje się sporo w Wielkiej Brytanii, a tam wilgoć jest wszędzie i to mnie ostatecznie do niego przekonało.

Nie oszukujmy się jednak, w 100% naturalnie mi się nie udało, bo już same fundamenty musiały być betonowe (ze względu na normy budowlane). Ale do izolacji wykorzystałam szkło spienione, a na wylewki perlit z wapnem i minimalną tylko domieszką cementu.

Mam też niestety plastikowe okna, bo — po pierwsze — na drewniane okna łukowe na wymiar po prostu nie było mnie stać, a po drugie — mój znajomy okniarz jasno powiedział, że przy konstrukcji drewnianej ze wciąż pracującą, wilgotną masą betonu konopnego, drewniane okna tak się spaczą, że powstałych szpar nikt nie wyreguluje. Zażartował przy tym, że za 10 lat jak uzbieram na te okna, to już struktura domu będzie na tyle sucha i stabilna, że będę mogła je wymienić na drewniane. ;-)

Dlaczego nie budowałaś z cegły? Cegła też jest naturalna…

Było takie pytanie, ponieważ sama cegła jest z gliny, ale cegły wiąże się cementem, w którego skład wchodzą chemiczne plastyfikatory, pyły i inne piecowe odpady. Ponadto cegły należy ocieplić — zwykle styropianem i tu wchodzimy w kolejne nowoczesne materiały budowlane, które naturalne nie są.

A jak było z dostępnością naturalnych materiałów budowlanych w Polsce?

Z dostępnością materiałów jest ok. Jeśli chodzi o drewno na konstrukcję — nie ma z tym problemu w Polsce. Wapno, piasek, woda i glina — też jest łatwo dostępna.

Tylko paździerz konopny jest produktem niszowym. Źródła są nieliczne, ale jednak istnieją. W polskich mediach społecznościowych są grupy, które promują budownictwo z naturalnych materiałów — warto tam zajrzeć. Jeśli ktoś zna inne języki, to na zagranicznych stronach również znajdzie wiele informacji.  W Polsce najbardziej swoje usługi reklamuje firma Podlaskie Konopie — oferują zarówno swój paździerz konopny, jak i sprowadzany z zagranicy przez holenderską firmę. Sprawdziłam ceny w Niemczech i Francji, ale nie są atrakcyjne. Również inne źródła są dostępne, jeśli się dobrze poszuka. Podobno można sprowadzać paździerz z Ukrainy czy Litwy.

Mnie udało się zamówić ostatni dostępny transport paździerza konopnego w sezonie sygnowany przez firmę holenderską, a importowany z Rumunii. Zorganizował mi go Piotr Jastrzębski (Podlaskie Konopie) i chociaż towar ten był gorszego gatunku niż Polski, dojechał na miejsce w nieco uszkodzonych balach i trochę zmókł przy przeładunku, to dobrze pełni swoją funkcję. Współpracę z p. Piotrem też dobrze wspominam.

Materiały naturalne są mniej popularne niż tradycyjne — dlaczego? Czy to kwestia finansowa?

To jest niszowy trend, normalnie buduje się z betonu, gazobetonu, pustaków, gipsu, karton-gipsów, pianek, styropianu, itp. itd..., czyli z tego, co oferują wielkie firmy, bo szybciej, łatwiej i taniej.

Dawne metody i materiały poszły w zapomnienie, bo są bardziej pracochłonne, potrzebują większej wiedzy, precyzji i dbałości o szczegóły w zastosowaniu. Można powiedzieć, że obecnie odkrywamy ten temat na nowo. Nadal jest niewielu wykonawców, którym by się chciało to robić. Większość budowlańców chce działać w tradycyjnym budownictwie, budować szybko i z materiałów, na których wystarczy przeczytać instrukcje na opakowaniu, dodać wody, wymieszać i nie potrzeba większej wiedzy. Jak mówię, że chcę zrobić coś bez sztucznej „chemii”, to po prostu mówią, że upadłam na głowę, bo tak budowali ich dziadkowie, a teraz jest lepiej, bo nowocześnie.

Tak, jest to też kwestia finansowa, bo za wszystko, co nie jest typowe, woła się więcej, a tu nie tylko materiały, ale i kształt jest inny.

Ale jednak kiedyś budowano domy na lata, a teraz po kilku latach często wychodzą pierwsze usterki i niedociągnięcia.

Tak, kiedyś budowano dla kilku pokoleń, ale też budowano metodami 100% gospodarczym, ojciec budował z dziadkiem, synami, z pomocą sąsiadów. Fachowcy byli lokalni i odpowiadali przez całe swoje życie za to, co robili. Jak coś się psuło, to wiedzieli, jak to było zrobione i co trzeba poprawić. Teraz firma (często z innego miasta, a nawet regionu) coś zrobi, zainkasuje zapłatę i zniknie, ewentualnie poprawi jakiś błąd, jeśli jest on wychwycony od razu. Gwarancja czy rękojmia są raczej trudne do wyegzekwowania.

Czemu domy kopułowe są tak mało popularne w Polsce, według ciebie?

To jest specyficzny trend, który pojawił się stosunkowo niedawno. Ja usłyszałam o nim dopiero jakieś 5-7 lat temu.

Najczęściej powtarzającym się argumentem przeciw kopułom są plany zagospodarowania przestrzeni niepozwalające na taki kształt budynku. Miasta czy gminy nie zgadzają się na postawienie budynku, który jest inny niż to, co stoi obok, czyli jeśli są to budynki o płaskich dachach, to każdy następny musi mieć płaski dach etc. A ponieważ właściwie nie ma domów kopułowych, to urzędy niechętnie zgadzają się na takie rozwiązanie. Ja nie miałam z tym żadnego problemu, bo mój dom nie stoi w sąsiedztwie żadnego innego i w mojej gminie nikt nie miał co do tego żadnych obiekcji.

Druga rzecz — jednak łatwiej jest zrobić coś w linii prostej, pod kątem prostym, w prostopadłościanie lub w kwadracie. Materiały budowlane są wykonywane tak, że po prostu łatwiej jest budować klasyczne domy. Jeśli coś trzeba zaokrąglić, no to jest to coś nietypowego, a wbrew pozorom za coś, co jest nietypowe, płaci się więcej właśnie dlatego, że jest inne albo dlatego, że jest więcej odpadów. Przykładowo: gdy chcę kupić drewno i je wyciąć, to dostanę deski proste. Po wycięciu ich po łuku będzie więcej odpadów — za które również muszę zapłacić.

Myślę, że kopuły nie są takie popularne, bo po pierwsze nie ma wykonawców, którzy chcieliby je kompleksowo wykonywać, a po drugie — one wcale nie są tańsze niż tradycyjne domy.

Właśnie chciałam zapytać o porównanie z budownictwem tradycyjnym — pewnie jest tak, że na jednych rzeczach można oszczędzić, z kolei na innych się dopłaci? Jak to widzisz?

Zdecydowanie tak. Nie budowałam tradycyjnego domu, więc nie wiem, czy w sumie same typowe materiały kosztowałyby mnie drożej czy taniej niż drewno, paździerz konopny, piasek, wapno i glina, natomiast zdecydowanie tzw. robocizna wychodzi drożej, bo jest to bardziej pracochłonne. Ekipy mają mniejsze doświadczenie, więc zajmuje im to więcej czasu i jest małe pole manewru — mało ekip podejmuje się budowy domu kopułowego, więc jest mały wybór wykonawców. Nie spotkałem jeszcze wiarygodnej firmy, która proponowałaby budowę domu kopułowego z hempcrete pod klucz, mimo że takiej szukałam.

Wydaje mi się, że należy powiedzieć, że cena kopuły jest porównywalna do zwykłego domu o podobnym standardzie. Na pewno nie jest tańsza. Za to proces budowy jest dłuższy i wymagający większego zaangażowania inwestora. Jest to projekt, który wymaga dużo cierpliwości, samozaparcia i stawia sporo wyzwań.